پایگاه خبری- اطلاع رسانی وب دا زنجان

هفته ملی بدون دخانیات
حفاظت از کودکان و نوجوانان؛با جلوگیری از نمایش و تبلیغات مصرف دخانیات
نمایــش اســتعمال دخانیــات در تولیــدات تلویزیونــی و فیلمهــای ســینمایی، راهــی بــرای ترویــج مصــرف دخانیــات و در عیــن حــال دورزدن ممنوعیتهــای تبلیغاتــی دخانیــات اســت کــه در اکثــر کشــورها وجــود دارد.

به گزارش وبدا – زنجان؛مــاده ۱۳کنوانســیون کنتــرل دخانیــات و دســتورالعملهای آن ممنوعیــت همــه جانبــه تبلیغــات، ترویــج و حمایــت مالــی از دخانیــات (TAPS)را الزامــی میکنــد. عــلاوه بــر ایــن، ممنوعیــت جامــع تبلیغــات یکــی از اســتراتژیهای بســته سیاســی MPOWER(راهکارهــای ســازمان جهانــی بهداشــت بــرای کاهــش تقاضــا) اســت. ایــن واقعیــت کــه چنیــن تولیداتــی بــه طــور گســترده پخــش میشــود و میلیــونهــا نفــر از جملــه کــودکان و جوانــان آن را تماشــا میکننــد، مایــه نگرانــی اســت.

شــواهدی از کشــور مصــر نشــان میدهــد کــه بازیگــران زن در برنامه هــای پخــش شـده مـاه رمضـان سـالهای ۲۰۱۵-۲۰۱۷بـه میـزان قابـل توجـه و رو بـه افزایـش از محصــولات دخانــی اســتفاده میکردنــد.  بررســی فیلمهــای ایرانــی نیــز در ســال۱۳۹۴نشـان داد کـه صحنه هـای نمایـش اسـتعمال دخانیـات در ایـن فیلمهـا رو بـه افزایـش اسـت. شـواهد جمـع آوری شـده در سـطح جهانـی، نشـان میدهـد کـه قـرار گرفتــن در معــرض نمایــش اســتعمال دخانیــات منجــر بــه شــروع مصــرف ســیگارتوســط جوانــان میشــود.

بــرای موفقیــت در کنتــرل دخانیــات؛ ممنوعیت نمایش استعمال دخانیات در فیلمها و تولیدات تلویزیونی و یک رویکرد جامع برای پایان دادن به استفاده صنعت دخانیات از تولیدات تلویزیونی و فیلمها برای تبلیغ محصولاتشان، امری ضروری است.

مصــرف محصــولات دخانــی توســط هنرپیشــه ها و بازیگــران محبــوب و پــر طرفــدار بـه ویـژه در بیـن نوجوانـان، جوانـان و زنـان تاثیـر بـه سـزایی در شـروع مصـرف و یــا افزایــش مصــرف در ایــن گــروه از جامعــه میگــذارد. حتــی برخــی از فیلمهــا و انیمیشـن های مخصـوص کـودکان، ممکـن اسـت شـامل تصاویـری از شـخصیتهایی باشـد کـه سـیگار میکشـند. ایـن تصاویـر کـه میتواننـد اسـتعمال دخانیـات را بـه عنـوان رفتـاری طبیعـی، قابـل قبـول و حتـی جـذاب جلـوه دهنـد، بسـیار اثرگـذار و در عیــن حــال خطرنــاک هســتند.

 ایــن صنایــع از وســایل ارتبــاط جمعــی خصوصــا رسـانه بـرای ترویـج محصـولات خـود و توسـعه بـازار مصـرف، بهـره میگیرنـد و در تــلاش هســتند تــا بــا اســتفاده از رســانه ها تأثیــر خــود را بــر تغییــر نگــرش رفتــار مـردم در مواجهـه و مصـرف دخانیـات داشـته باشـند.

بدیهــی اســت اســتفاده از ســکانسهای مصــرف ســیگار در فیلمهــا و ســریالهای شـبکه نمایـش خانگـی ایرانـی در حالـی کـه مخاطبـان اصلـی آنهـا رده سـنی نوجوان و جوانــان میباشــند، موجــب میشــود هنگامــی کــه ایــن افــراد بــا صحنه هــای کشـیدن سـیگار توسـط شـخصیتهای مختلـف داسـتان روبـرو میشـوند بـه دلیـل الگوپذیـری و هـم ذات پنـداری کـه در طـول فیلـم بـا او پیـدا کردهانـد، بـه انجـام ایـن رفتـار ترغیـب شـوند.

پژوهشـگران ارتبـاط بیـن تصاویـر سـیگار کشـیدن و رفتارهـای مصـرف دخانیـات در زندگـی واقعـی را مـورد تحقیـق و پژوهـش قـرار داده انـد. آن هـا میگوینـد زمانـی کـه یـک فـرد صحنه هـای مربـوط بـه مصـرف سـیگار را در فیلمهـا تماشـا میکنـد، تمایــل بیشــتری بــرای کشــیدن ســیگار از خــود نشــان میدهــد. محققــان تخمیــن میزننــد نیمــی از بیننــدگان برنامه هــا و فیلمهــای تلویزیونــی بــه ویــژه نوجوانــان، بـا تماشـای صحنه هـای کشـیدن سـیگار از سـوی هنرپیشـه های محبـوب خـود، بـه مصـرف سـیگار تشـویق میشـوند.

بررسـی رونـد زمـان نمایـش صحنه هـای مصـرف دخانیــات در فیلمهــای ســینمایی ایــران در بیــن ســالهای ۱۳۶۰الــی ۱۳۹۰نشــان داد کــه علیرغــم فعالیتهــای قابــل قبــول کنتــرل دخانیــات در جامعــه، زمـان نمایـش مصـرف دخانیـات در فیلمهـای سـینمایی ایـران در خـلال ۳۰سـال گذشـته رونـد افزایشـی داشـته اسـت. ایـن مهـم بایـد مـورد توجـه مسـئولین حـوزه ســلامت و ســینمایی کشــور قــرار گیــرد تــا بــا دقــت بیشــتر زمینــه بــرای اجــرای بهتــر برنامه هــای کنتــرل دخانیــات در جامعــه فراهــم گــردد.

در بســیاری از بازارهــا، سیاســتهای منــع تبلیغــات دخانیــات از طریــق رســانه های ســنتی ماننــد رادیــو و تلویزیــون و روی بیلبوردهــا، صنعــت دخانیــات را بــه تمرکــز بــر نقــاط فــروش  (points - of -sale )به عنــوان کانالــی حیاتــی بــرای تبلیــغ و ترویــج محصــولات دخانــی خــود ســوق داده اســت. شــرکتهای دخانیــات در طــول تاریــخ کـودکان و جوانـان را بـا تبلیغـات محصـولات دخانـی هـدف قـرار داده انـد. تبلیغـات دخانیـات در نقـاط فـروش، بـا شـروع سـیگار کشـیدن جوانـان و پیشـرفت بـه سـوی مصــرف منظــم مرتبــط اســت.

کــودکان و جوانانــی کــه بــه طــور مکــرر در معــرض تبلیغــات و ترویــج دخانیــات در نقــاط فــروش قــرار میگیرنــد، نســبت بــه ســایر کـودکان، احتمـال بیشـتری بـرای مسـتعد شـدن بـه سـیگار کشـیدن دارنـد. تبلیغات نقـاط فـروش همچنیـن از تـاش بـرای تـرک سـیگار جلوگیـری میکنـد و سـیگارکشــیدن را امــری عــادی جلــوه میدهــد.

در حالـی کـه اکنـون بسـیاری از کشـورها بازاریابـی دخانیـات را از طریـق رسـانه هایی ماننـد رادیـو، تلویزیـون و مجـلات ممنـوع کرده انـد، تعـداد کمتـری از آنهـا ممنوعیـت کامــل بازاریابــی دخانیــات در نقــاط فــروش را دارنــد، از جملــه ممنوعیــت نمایــش محصـولات دخانـی. در بسـیاری از  کشـورهایی کـه اسـتراتژیهای بازاریابـی دخانیـات مـورد توجـه قـرار گرفـت، سیاسـتهایی وجـود دارد کـه فـروش و تبلیغـات دخانیـات را در نقـاط فـروش نزدیـک مـدارس ممنـوع میکنـد ولـی ایـن مقـررات بـه وضـوح نقــض میشــوند.

در برخــی دیگــر، از خلأهــای موجــود در مقــررات ســوء اســتفاده میشــود و روح قوانیــن و مقرراتــی کــه بــرای محافظــت از مشــتریان در برابــر قــرار گرفتـن در معـرض تبلیغـات دخانیـات در نقـاط فـروش در نظـر گرفتـه شـده اسـت، نقــض میشــود.

موثرتریـن راه بـرای جلوگیـری از بازاریابـی و ترویـج بی رویـه محصـولات دخانـی بـه کــودکان و جوانــان ایــن اســت کــه دولتهــا اقدامــات کلیــدی کنوانســیون کنتــرل دخانیـات را از طریـق حسـاس کـردن سیاسـتگذاران و مـردم، نسـبت بـه نیـاز بـه توجـه بـه نقـاط فـروش و سـایر تاکتیکهـای مـورد اسـتفاده توسـط صنعـت دخانیات بـرای هـدف قـرار دادن کـودکان و جوانـان بـه اجـرا درآورنـد.
شـرکتهای دخانیـات در طـول تاریـخ کـودکان و جوانـان را بـا تبلیغـات هدفمنـد، از جملـه تبلیـغ سـیگار در فروشـگاههای نزدیـک مـدارس، هـدف قـرار داده انـد. عوامـل صنعـت دخانیـات از طریـق توزیـع اسـتندهای فـروش سـیگار جـذاب و مزیـن بـه نئـون، سـعی در تبلیـغ محصـولات جدیـد خـود و جـذب نوجوانـان و جوانـان بـه خریـد آنهـا دارنـد.

تاکتیکهـای تبلیغاتـی و ترویجـی مشـابه در نقـاط فـروش بـرای تبلیـغ سـیگار بـه کـودکان و جوانـان در سراسـر جهـان، صـرف نظـر از منطقـه و سـطح درآمد، اسـتفاده میشــود. شــباهتها بیــن کشــورها نشــان میدهــد کــه شــرکتهای چندملیتــی دخانیــات از اســتراتژیهای مشــابهی در مناطــق جغرافیایــی اســتفاده میکننــد و ممکــن اســت در نقــض قوانیــن و مقــررات موجــود و ســوء اســتفاده از خلاءهــای موجـود در سیاسـتهای تبلیغاتـی و ترویجـی دخانیـات در برخـی کشـورها شـریک باشـند.

سیده سعیده موسوی